دفاع دکتر رکنی با موضوع بیماری حباب خشک در دانشگاه تربیت مدرس تهران برگزار شد.

چهار شنبه مورخ 23 دی ماه 1394

 چب به راست، دکتر صفایی، دکتر رکنی، دکتر ریاحی، دکتر گلتپه، دکتر عاصف، مهندس ساداتی و دکتر مهدیزاده

رساله دكتري

گروه بیماری شناسی گیاهی

اپیدمیولوژی و مقاومت به بیماری حباب خشک قارچ دکمه ای

استاد راهنما: دکتر ابراهیم محمدی گل تپه                                       ارایه دهنده: نادر رکنی

اساتید مشاور: دکتر ناصر صفایی و دکتر علیرضا شافعی نیا                    تاریخ ارایه:  23/10/94      

چکیده: قارچ دکمه‌ای (Agaricus bisporus)  متداولترین گونه قارچ خوراکی کشت شده در ایران و جهان است. بیماری حباب خشک (Lecanicillium fungicola) ازجمله مهمترین بیماریهای قارچ دکمه‌ای به شمار آمده،  بطوریکه بر اساس بر آوردهای انجام شده خسارت آن از مجموع آسیب های ناشی از همه بیماری های قارچ دکمه‌ای بیشتر است. همه ارقام تجاری قارچ دکمه‌ای که در حال حاضر کشت میشود، هیبریدهای حاصل از تعداد  معدودی استرین والدی بوده و به این بیماری حساس می باشند. این تحقیق با هدف ارزیابی  میزان مقاومت و حساسیت استرینهای وحشی قارچ دکمه‌ای که به طور طبیعی در مناطق مختلف کشور رویش مینماید، در مقایسه با ارقام تجاری متداول در مقابله با بیماری قارچی حباب خشک و جستجوی منابع مقاومت به این بیماری در حوضچه ژنی استرینهای وحشی ایرانی این گونه  صورت گرفت. از 45 نمونه جمع آوری شده  در طی سالهای 91 و 92 از مناطق مختلف کشور، 12 جدایه بعنوان A .bisporus شناسایی گردید. پنج کولتیوار تجاری قارچ دکمه‌ای از کلکسیون ارقام تجاری شرکت کشاورزی قارچ جلگه دز نیز بعنوان نماینده ارقام تجاری مورد استفاده قرار گرفت. همچنین از پنج ایزوله Lecanicillium fungicola جمع آوری شده از چند کشت و صنعت تولید کننده قارچ خوراکی در کشور جهت بررسی تعامل بین پاتوژن- میزبان استفاده گردید. نتایج بررسی تعامل بیمارگر–میزبان نشان داد که در بین جدایه های وحشی ایرانی در سطح مایه کوبی10⁶اسپور در متر مربع بستر رشد قارچ دکمه‌ای 5 استرین مقاوم به بیماری وجود دارد. همچنین اندازه گیری سطوح تحمل ژنوتیپهای مقاوم وحشی با مایه کوبی سوسپانسیون  10⁷ و 10⁸ اسپور بیمارگردر متر مربع سطح انجام گرفت. در این سطح مایه کوبی 10⁷همچنان  2 استرین وحشی ایرانی مقاومت کاملی در برابر بیماری نشان داده ولی در سطح مایه کوبی 10⁸ مقاومت همه ارقام وحشی ایرانی شکسته شد. تیمارهای رقم تجاری شاهد در دو سطح اخیر بطور صد در صد آلوده گردید. همچنین علیرغم شکست مقاومت استرینهای وحشی ایرانی در بالاترین سطوح مایه کوبی در تمام موارد سطوح تحمل استرینهای وحشی ایرانی تفاوت معنی داری را با ارقام تجاری  نشان داد. آنالیزهای آماری بررسی سطوح تحمل برای رسیدن به مناسب ترین مدل مقایسه با داده های حاصل از شیوع بیماری، شاخص بیماری و استفاده از شیوع و شاخص بیماری در محاسبه سطح زیر منحنی پیشرفت بیماری با دو روش متداول و روش جیگر و رولینسون (2001) انجام گرفت و نتایج نشان داد که ساده ترین و عملی ترین روش استفاده از مدل شاخص بیماری میباشد.

بررسی تنوع ژنتیکی درون گونه ای ارقام و استرینهای مورد استفاده در این تحقیق با استفاده از 18 مارکر ریز ماهواره ای(SSR) نشان داد که تنوع ژنتیکی قابل توجهی بین استرینهای وحشی ایرانی و ارقام تجاری و هم بین خود استرینهای وحشی ایرانی وجود دارد. همچنین اشتراک بعضی از آللهای ریزماهوره ای در استرینهای وحشی مقاوم و ارتباط آنها با نقشه پیوستگی لوکوسهای صفات کمی (QTL) درگیر در مقاومت به  بیماری حباب خشک نشان داد که احتمالا از این نشانگرها میتوان بعنوان روشی سریع برای سرند کردن اولیه تعداد زیادی استرین وحشی در بررسی مقاومت به بیماری حباب خشک استفاده کرد.

در این تحقیق علاوه بر مورد ذکر شده به جنبه های مختلف دیگری از تعامل بین میزبان و بیمارگرپرداخته شد. نتایج بررسی های کارایی کنترل مکانیکی بیماری با روش متداول پوشاندن بافتهای آلوده در سطح بستر رشد قارچ دکمه‌ای نشان داد که کنترل مکانیکی بیماری نقش چندانی در جلوگیری از انتشار بیماری حباب خشک ندارد. همچنان نشان داده شد که L.  fungicola در خاک پوششی بستر رشد قارج دکمه‌ای با سرعت متوسط 3/2 میلیمتر در روز حرکت میکند. همچنان ترسیم مدلها با استفاده از روابط رگرسیونی نشان داد که بین عمق مایه کوبی بیمارگر با توسعه شعاعی آن در خاک پوششی رابطه مستقیم و بین عمق مایه کوبی بیمارگرو میزان شیوع بیماری رابطه معکوسی وجود دارد.

آزمایش زنجیره ای پلیمراز حاصل از تکثیر DNA دو جدایه از بیمارگر با آغازگرهای ITS1 وITS4 و بررسی مقایسه ای میزان تشابه توالی نوکلئوتیدی ناحیه ITS یکی از این جدایه ها با استفاده از ابزارهای موجود در NCBI،  همپوشانی 99 درصدی این توالی با توالی های نوکلئوتیدی ناحیه ITS گونه Simplicillium lamellicola  را نشان داد، که بر اساس اطلاعات موجود در منابع، این اولین گزارش این گونه از ایران است.

در این تحقیق همچنین استفاده از ابزارهای بیوانفورماتیکی، در مقایسه میزان ناهمسانی نوکلئوتیدی توالی های دی ان آ ریبوزومیA. bisporus،  L. fungicola، چندین بیمارگردیگر قارچ دکمه‌ای و نیز تعدادی از متداولترین قارچهای رایج در خاک پوششی،  منجر به  طراحی موفقیت آمیز یک جفت آغازگر با قدرت تشخیص مولکولی L. fungicola در بافتهای میزبان گردید. این نشانگر علاوه بر این امکان تشخــیص مولکولی بیماری حباب تر (M. perniciosa)  که در پاره ای ازعلایم با بیماری حباب خشک اشتراک دارد، را  فراهم آورد.