ت

رافل یا دنبلان (Truffle)نویسنده: دکتر ولی اله مهدیزاده، دانشجوی فوق دکتری قارچ های خوراکی و دارویی دانشگاه تربیت مدرس ترافل (و یا در فارسی دنبلان) به سه گروه عمومی تقسیم می شوند:1-    ترافل اصل(True Truffle): گروهی که در جنس Tuber  قرار داشته و با گونه های درختی همزیستی دارند2-    ترافل بیابانی (Desert Truffle): گروهی که در جنس های خانواده Terfeziaceae و ... قرار دارند و با گونه های علفی و مرتعی مانند علف Helianthemum همزیستی دارند.3-    ترافل دروغین (False Truffle): گونه هایی از جنس های Scleroderma و Choiromyces 1-   برخی از انواع ترافل اصل (True truffle)گونه های این جنس عموما در جنس Tuber قرار داشته و با گونه های درختی مانند بلوط و ... همزیستی دارند و تفاوت آنها با دنبل های بیابانی عدم میزبانی آنها توسط گونه های علفی و مرتعی است.1-   ترافل سیاه تابستانهنام عمومی: Black Summer truffleنام علمی: Tuber aestivumاین گونه اولین ترافل سیاه ثبت و شناسایی شده در ایران است. این گونه همانگونه که از نام آن پیداست در اروپا در فصل تابستان بیشترین فراوانی را دارد. اما در ایران بدلیل گرمتر بودن هوا از اواخر اسفند ظاهر شده و قابل برداشت است. قیمت جهانی این گونه بسته به کشور، زمان برداشت و اندازه میوه آن متفاوت است. حدود قیمت این گونه در سال 2018 برای غده های ریز 5 تا 30 یورو و غده های درشت بین 20 تا 60 یورو بوده است. 2-   ترافل سیاه زمستانهنام عمومی:black truffleنام علمی: Tuber melanosporumگرانترین نوع ترافل سیاه، این گونه است. از نظر ظاهری شبیه ترافل تابستانه است اما رنگ داخل آن نیز سیاه است. این گونه تاکنون از ایران گزارش نشده است. حدود قیمت این گونه بین 300 تا 800 یورو بسته به زمان و اندازه ترافل ها است. 3-   ترافل برگاندینام عمومی:Burgundy truffleنام علمی: Tuber uncinatumاین گونه از نظر تاکسونومیکی به گونه یک نزدیک است . تفکیک این دو از نظر گونه ای بین قارچ شناسان اختلاف نظر وجود دارد. این نمونه در اواخر تابستان تا اواسط زمستان در ایران یافت شده است. از نظر مورفولوژیکی تفاوت زیادی بین این دو گونه نیست. اما از نظر تجاری مرغوبیت بیشتری نسبت به گونه قبل دارد. حدود قیمت این گونه در سال 2018 برای غده های ریز 5 تا 40 یورو و غده های درشت بین 20 تا 90  یورو بوده است. 4-   ترافل سیاه پاییزهنام عمومی: Garlic truffleنام علمی: Tuber macrosporumاین گونه به مقدار محدود در ایران جمع آوری شده است. قیمت این گونه بین 20 تا 70 یورو می باشد.5-   ترافل سیاه بروماله یا موسکاتومنام عمومی: Muscat truffle or Winter truffleنام علمی: Tuber Brumaleاین گونه به مقدار محدود در ایران جمع آوری شده است. قیمت این گونه بین 20 تا 50 یورو می باشد. 6-   ترافل سفید اصلنام عمومی: White truffleنام علمی: Tuber magnatumگرانترین ترافل دنیاست. این گونه دارای سطح سفید و داخل سیاه است. این گونه تاکنون از ایران گزارش نشده است. حدود قیمت این گونه 800 تا 2000 یورو است. 7-   ترافل متمایل به سفیدنام عمومی: Whitish truffleنام علمی: Tuber borchiiاین گونه به مقدار محدود در ایران جمع آوری شده است. قیمت این گونه بین 20 تا 50 یورو می باشد. 8-   ترافل سفید اکسکاواتومنام عمومی:  نداردنام علمی: Tuber excavatumاین گونه معمولا در بهار در ایران یافت می شود اما فاقد ارزش تجاری است.  2-   برخی از انواع دنبلان یا ترافل بیابانی (Desert truffle)این گونه ها در جنس هایTerfezia، Tirmania  و Picoa   در خانواده Terfeziaceaeقرار داشته و با گیاهان مرتعی مانند جنس Helianthemum همزیستی دارند. عموما صادرات این گونه ها به کشور های اروپایی بوده و قیمت این گونه ها بسته به زمان و اندازه بین 10تا100 هزار تومان می باشد.1-   دنبلان سفید بیابانی 2-   دنبلان قرمز یا قهوه ای بیابانیTerfezia Claveryi  3-   دنبلان سیاه بیابانیPicoa juniperi 3-   برخی از انواع دنبلان یا ترافل دروغین (False truffle)گونه هایی از جنس های Scleroderma و Choiromyces گاهی به اشتباه به عنوان دنبلان جمع آوری می شوند. برخی از این گونه ها در زمان نابالغی خوارکی بوده و برخی از ابتدا سمی هستند. نمونه ترافل دروغین از جنس اسکلرودرما   بررسی برخی از مسائل مرتبط با ترافل در ایراننویسنده: دکتر ولی اله مهدیزاده، دانشجوی فوق دکتری قارچ های خوراکی و دارویی دانشگاه تربیت مدرس طی مطالعاتی که در چند سال گذشته تاکنون روی نمونه های جمع آوری شده از ایران داشتیم (فقط گونه های جنس تیوبر مورد بررسی قرار گرفت و دنبل های بیابانی مانند جنس های ترفزیا و تیرمانیا و پیکوآ بررسی نشدند) از میان دها نوع ترافل سیاه و سفید(جنس تیوبر)  11 نمونه مختلف جمع آوری و شناسایی اولیه انجام شد. نتایج نشان داد که استان های دارای ترافل از جنس تیوبر، طی ماه های مختلف سال دارای گونه های مختلفی هستند و همانند کشور های اروپایی امکان مشاهده یا استفاده تجاری ترافل سیاه در کل سال با توجه به گونه غالب در فصل مورد نظر وجود دارد. در این میان گرانترین گونه یعنی تیوبر مگناتوم سفید، و تیوبر ملانوسپوروم سیاه تاکنون جمع آوری نشده است. گونه غالب در ایران که به وفور یافت می شود گونه تیوبر آئستیووم یا ترافل تابستانه بود که از اوایل اسفند تا اواخر تیر مشاهده شد. از اواسط مرداد، گونه تقریبا مشابه قبلی یعنی ترافل پاییزه با نام علمی تیوبر اونشیناتوم مشاهده و نمونه برداری شد. اواخر مهر گونه تیوبر ماکروسپورم مشاهده شد. از اوایل آبان گونه غالب، تیوبر بروماله بود. به صورت همپوشان گونه های سفید تیوبر بورچی طی ماههای اخیر مشاهده شده است. در برخی کشورها مانند عکس پیوست فصول و ماه های مختلف سال برای برداشت هر گونه مشخص شده است. این زمان بندی در هر استان متفاوت است. بدلیل شرایط اقلیمی متفاوت در ایران، ترافل تابستانه اروپایی در بهار ظاهر می شود.  لذا ضرورت دارد که با توجه به گونه غالب طی ماه های مختلف سال برنامه ریزی لازم انجام شود تا در زمان های مناسب هر گونه، اقدام به برداشت، گروه بندی و قیمت گذاری شود.  شکل 1: نمونه برنامه برداشت گونه های مختلف ترافل در یکی از استان های ایتالیامسئله یک: فصل برداشت ترافل را محدود به زمان ترافل بهاره یا تابستانه نمودن اساسا اشتباه است. چرا که هر گونه ترافل در زمان خاصی رویش دارد و برداشت آن تاثیری روی گونه های فصل دیگر ندارد. یعنی نمی توان قانون گذاشت که ترافل زمستانه در تابستان برداشت شود. از آنجا که در زمستان رطوبت خاک و هوا بالاست در صورت برداشت، کندن زمین و ... به دلیل عدم خشک شدن سریع خاک نه تنها آسیبی به ترافل نمی رسد بلکه با انتقال خاک و بقایای ترافل در زمان برداشت و انتقال با باد و باران، امکان تکثیر، پراکنده شدن و انتقال به سایر نهال ها بیشتر می شود. شکل 2: نمونه ترافل پاییزه ایران گونه تیوبر انوشیناتوممسئله دو: مهمترین وظیفه ارگان های دولتی و منابع طبیعی، بایستی آموزش و نظارت بر برداشت باشد. متاسفانه دیدگاه غلطی که در کشور ما رایج شده است ممانعت از برداشت است. ممانعت از برداشت یعنی اینکه مثلا درخت سیب داشته باشید و بگوئید برای اینکه به سیب آسیب نرسد بهتر است که از میوه هایش برداشت نشود! عامل بقای قارچ ریشه های آن است که زیر خاک قرار داشته و با درخت همزیستی دارد. اسپور های موجود در غدد در تنوع جنسی قارچ نقش دارد. برداشت توسط انسان نیز روشی برای پراکنده کردن اسپورهای قارچ است. لذا مهمترین وظیفه همانند سایر کشورها آموزش دادن روش صحیح جمع آوری و دادن گواهی آموزش و مجوز برداشت صحیح است. به تایید دانشمندان، در صورت برداشت صحیح، درآمد حاصل از جمع آوری ترافل و یا سایر قارچ های جنگل، ده برابر بیشتر از قطع درختان و برداشت چوب از جنگل هاست. آیا در شرایط کنونی اقتصادی مردم کشور قطع درختان را ترجیح می دهید یا درآمد جایگزین با قارچ برای روستاییان؟ یا پوساندن میوه درختان؟ آیا باید با مدیریت غلط جلو اشتغال زایی، ارزآوری را گرفته و منابع ملی را نابود کنیم؟ آیا بهتر نیست به تجارب صد ها ساله کشور های اروپایی برداشت کننده ترافل نگاه کنیم؟ آیا بهتر نیست دانش خود را افزایش داده و قبل از هر اظهار نظر از متخصصان آن کمک بگیریم؟مسئله سه: تشکیل کمیته قیمت گذاری هفتگی و یا ده روزه یک ضرورت است. جلسات ماهانه یا دو ماهانه سودی نخواهد داشت. اگر قیمت گذاری هفتگی نباشد، مشکل سال گذشته، برای صادرکنندگان قانونی پیش خواهد آمد: قیمت ابتدای فصل عموما بالاست لذا 15درصد بهره مالکانه منابع طبیعی مبلغ بالاتری خواهد بود. برای مثال امسال شروع فصل قیمت ترافل ریز 80 و درشت 350 هزار تومان بوده و 15 درصد آن حدود 50هزار تومان بود. پس از ده روز از شروع فصل قیمت جهانی به ریز 40 و درشت 170 هزار تومان سقوط کرد. 50 هزار تومان مبلغی در حدود 30درصد قیمت نهایی بوده و لذا برای صادرکنندگان و خریداران قانونی رقابت پذیر نبوده و منجر به روی آوردن به راه های غیر قانونی صادرات شده و برخی مشتریان خود را از دست دادند و یا اینکه از بازار حذف شدند و فقط صادر کنندگان غیر قانونی قادر به فروش شدند. بخش زیادی از درآمد حاصل از صادرات به جای ورود به منابع طبیعی به جیب واسطه ها رفت. نباید ملاک قیمت گذاری، اطلاعات نادرست سایت های فارسی زبان(مانند دو هزار دلار و...) و افراد سودجو باشد. سیاه بودن ترافل نشانه گران بودن آن نیست. گونه های سفید مگناتوم و سیاه با نام تیوبر ملانوسپورم در دنیا قیمت بالایی دارند که هنوز در ایران یافت نشده اند. مسئله چهار: برداشت انحصاری توسط ارگان دولتی و یا اشخاص با مشکل روبرو می شود. صادرات قارچی که هر لحظه در معرض تبخیر و کاهش وزن و خرابی است نیاز به امکانات زیادی دارد و قیمت تمام شده برای ارگان دولتی قطعا بالاتر از بازار آزاد بوده و لذا صادرات یا فروش به صادرکنندگان مقرون به صرفه نخواهد بود. انحصار به اشخاص یا شرکت خاص باعث افت شدید قیمت خواهد شد. راه حل در بازار رقابتی است که ارز آوری به کشور بیشتر خواهد بود و علت آن این است که تنها کسانی که قادرند با قیمت بالاتری صادر کنند توان خرید و ارسال را خواهند داشت.  شکل 3: نمونه ترافل پاییزه ایران گونه تیوبر برومالهمسئله پنجم: دخیل کردن یا ورود سازمان ها یا ارگان های واسط، سبب طولانی شدن پروسه ارسال و زیان دیدن صادر کنندگان بدلیل افت وزن یا خرابی بار شده و آنها را مجبور به روی آوردن به مسیر های غیر قانونی جهت ارسال سریعتر بار می نماید. برای مثال تعیین آزمایشگاهی جهت شناسایی قارچ ها در هیچ جای دنیا مطرح نیست و تنها محدودیت های زمانی برداشت گونه های مختلف، وجود دارد. برای مثال در فصل بهار در ایران گونه موجود، تیوبر آئستیوم است لذا نیاز به شناسایی یا ارگانی جهت شناسایی گونه ها نیست.مسئله ششم: طرح کشت ترافل در ایران در حال شروع است و نیازمند همکاری جهاد کشاورزی و منابع طبیعی جهت اجرای طرح های پایلوت، تخصیص بودجه جهت انتقال یا تولید دانش فنی است. اما در حال حاضر ورود جهاد کشاورزی تنها جهت ثبت میزان صادرات آن است که به سادگی توسط اتوماسیون اداری در مسیر ارسال مجوز از منابع طبیعی- جهاد- گمرک قابل ثبت است. متاسفانه مسیر کنونی و تایید دستی توسط یک فرد، سبب ایجاد مشکلات متعدد شده است. از این موارد می توان به عدم در دسترس بودن همیشگی فرد مسئول، برخورد سلیقه ای و لجبازی و تاخیر در تائید بار تحویل شده در فرودگاه اشاره کرد که سبب خسارات سنگین به صادرکنندگان در سال گذشته شد. شکل 4: نمونه ترافل پاییزه ایران گونه شناسایی نشده   نکات فنی قارچ شناسی در ارتباط با قارچ ترافل و آسیب شناسی سیاست های غلط برداشت و فروشنویسنده: دکتر ولی اله مهدیزاده، دانشجوی فوق دکتری قارچ های خوراکی و دارویی دانشگاه تربیت مدرس عامل اصلی بقا و تکثیر ترافل ریسه های میسلیومی (Mycelium) آن است. این ریسه ها در ارتباط هم زیستی با ریشه گیاهان هستند. غده ها یا تیوبرها (دنبلان ها) تنها عامل تنوع زیستی این قارچ هستند.چرخه زیستی این قارچ به نحوی است که طی ماههای قبل از ظهور غده در صورت وجود شرایط محیطی مناسب مانند رطوبت خاک، عدم وجود سرمای شدید و... مواد غذایی را از خاک و گیاه در ریسه های خود ذخیره می کند و در ارتباط همزیستی به انتقال آب و مواد معدنی به گیاه کمک می کند.در ابتدای فصل جهت تولید مثل جنسی، اندام های بارده یا غده ها تشکیل شده و با جذب مواد غذایی از ریسه های مادری شروع به بزرگ شدن می کنند. بزرگ شدن غده ها به شرایط محیطی مناسب برای ریسه ها و مواد غذایی جذب شده میسلیوم بستگی دارد و همانند مادری عمل میکند که به کودک خود شیر میدهد تا بزرگ شود. از این رو عامل اصلی باردهی و رشد ترافل ریسه های قوی حاوی مواد غذایی ذخیره شده است. لذا بیشترین توجه بایستی به ریسه ها شود و از آسیب زدن و در معرض خشکی قرار دادند آن باید خودداری کرد. شخم زدن زمین، از ریشه کندن درختان، و در معرض خشکی قرار دادند ریسه ها در انتهای فصل خشک بیشترین آسیب به قارچ وارد می شود. بنابراین در صورت کندن زمین در فصول بارانی نسبت به اواخر بهار که خاک در معرض خشکی نیست کمترین آسیب به قارچ وارد می کنند و حتی با کندن خاک و انتقال خاک و پراکنده شدن با حیوانات و یا سیلاب تکثیر و انتقال آن به مناطق جدید و بقای نسل آن کمک می کند. در صورتی که در اواخر زمستان که اوایل شروع باردهی ترافل تابستانه در ایران است میوه ها ریز یا کوچک برداشت شوند چه اتفاقی می افتد؟  از آنجا که همه مواد غذایی در ریسه ای قارچ است بلافاصله بعد از 3 تا 7 روز مجددا قارچ اقدام به تشکیل غدد دیگر (و حتی بیشتر با اثبات علمی) کرده و با انتقال مواد غذایی سبب بزرگتر شدن آنها می شود. لذا هم اکنون تصمیم گیری در ارتباط با زمان برداشت متاسفانه فقط بر اساس منافع سودجویان و زمان بلوغ توده ها در اواخر بهار است.خائنین به این وطن کم نیستند و متاسفانه با نادانی خود به سرمایه ملی آسیب می زنند:آیا عدم برداشت سیب از درخت سیب سبب بقای درخت سیب می شود؟ این تفکر خائن به وطنی است که فکر میکنند ترافل نباید برداشت شود.برداشت انار که میوه ای پاییزه است در فصل بهار  امکان پذیر است؟ این تفکر خائن به وطنی است که فکر می کنند ترافل زمستانه را می شود در بهار برداشت کرد. اگر تا بهار صبر کنید میوه های ترافل زمستانه از بین میرود. میوه های ترافل به هیج وجه بیش از یک یا دوماه در خاک دوام نمی آورد. لذا تصور اینکه میوه های زمستان قرار است تا بهار بمانند اساسا اشتباه است.آیا برداشت خیار قلمی یا گوجه سبز اشتباه بوده و بایستی بعد از بالغ شدن برداشت شود. این تفکر خائن به وطنی است که فکر میکنند برداشت ترافل ریز و نارس نسل قارچ را منقرض میکند.خائن به وطن، کسی است که فکر میکند با رابطه برقرار کردن با مدیران منابع طبیعی و جهاد کشاورزی، انحصاری کردنش، آسیب به سایر صادر کننده ها از هر طریق، سرمایه ملی رو مفت به دست بیگانه ها بدهد.خائن به وطن، اون وطن فروشی است که به دستان زخم شده کارگری که یک روز کاملشو گذاشته شکم 5 نفر و سیر کنه توجه نمیکنه و مثل یه برده داره سرمایه ملی رو به تاراج می بره تا مفت بریزه تو شکم بیگانه هاخائن به وطن، اون وطن فروشیه که برای خود شیرنی مشتری خارجی رو میبره سر زمین و با کارمزد ناچیز عملگی داره مفت سرمایه ملی رو میریزه تو حلقشونخائن به وطن، اون کسی یه که بازاریابی بلد نیست و فقط یه مشتری داره و عرضه نداره به کل دنیا صادر کنه و با بالاترین قیمت ممکن بفروشه و فقط میگه ارزونش کنیم تا مشتری مفت خرشو از دست نده.