آشنایی با بذر قارچهای خوراکی »

آن بخش از اندام های قارچ را که به پرورش دهندگان هنگام کشت در بستر مورد استفاده قرار می دهند در اصطلاح اسپان می گویند که مساوی بذر در گیاهان آلی در نظر گرفته می شود.

در واقع اسپان انتقال عضوی از بافت قارچ در شرایط استریل بر روی دانه گندم یا غلات دیگر می باشد. کیفیت بذر پایه و اساس موفقیت در تولید قارچ خوراکی است. چنانچه بذر یا اسپان فاقد کیفیت مطلوب باشد، موفقیتی در کشت قارچ حاصل نخواهد شد هرچند سایر شرایط کاملاً مهیا باشد.

در گذشته قارچ کاران برای تهیه اسپان با برداشت آنکه، بر روی قسمتی از خاک اراضی که قارچ در آن به طور طبیعی رشد کرده بود به مقداری که فکر می کردند مسلیوم قارچ در آن وجود دارد برمی داشتند و سپس آن را روی بستری که از پیش آماده شده بود پخش کرده و پس از اینکه مسلیوم کاملاً سطح بستر را می پوشاند از ان برای مایه کوبی سایر بسترها استفاده می کردند.

از آنجا که روش فوق از کشت خالص قارچ استفاده نمی شد و شرایط نیز استریل نبود، در هنگام استفاده از اسپان بسیاری از آفات و امراض نیز همراه با اسپان بر روی بسترها منتقل شده و خسارت ایجاد می کردند. اولین بذر اسپان ناشی از کشت خالص قارچ در سال 1905 در آمریکا تولید و جایگزین سیستم قدیمی تولید بذر شده و در حال حاضر تهیه اسپان در سراسر دنیا با استفاده از کشت های خالص قارچ صورت می گیرد.

تولید انبوه بذر به کار می روند کاملاً استریل شده و پس از انتقال بذر بر روی بستر نیز به منظور جلوگیری از آلودگی هوای مورد نیاز در سالن های پرورش از درون فیلترهای خاص عبور داده می شوند.

در سال 1931 سیندن، غلات را به عنوان ماده مناسب برای تولید بذر قارچ معرفی کرد.

مسلیومی که روی دانه غلات رشد می کرد، راحتتر روی بستر پخش شده و به خوبی با آن مخلوط می شود. قبل از استفاده از دانه های غلات، از کود اسبی کمپوست شده و ساقه توتون به عنوان محیط کشت مورد استفاده قرار می گرفت. اسپان های تهیه شده به وسیله بذر غلات به علت قرار داشتن مسلیوم قارچ در سطح اسپان ممکن بود در اثر مقدار کمی از آمونیاک تولیدی در کمپوست از بین برود در صورتیکه در اسپان های تولید شده از کود اسب به دلیل رشد مسلیوم در درون کود، کاملاً از بین رفته و پس از تبخیر آمونیاک از بستر می توانستند دوباره رشد کرده و بستر را بپوشانند.

« شناسایی اصول تهیه اسپان قارچ با کود اسب »

کود اسبی کمپوست شده کاملاً شسته می شود تا بعضی از مواد موجود در آن که مانع رشد مسلیوم قارچ می شوند از آن خارج شوند. آب اضافی کمپوست را خارج کرده و پس از آنکه رطوبت آن حدود 60% رسید آن را در شیشه های نیم متری یا کیسه های پلاستیکی پلی پروپلین ریخته و کمی استریل می کنند. درِ شیشه ها یا کیسه های پلاستیکی را با درپوش پنبه ای بسته و در حرارت 121 درجه سانتیگراد به مدت 2 ساعت در اتوکلاو استریل می نمایند. پس از سرد شدن با استفاده از کشت خالص قارچ مایه زنی می شود و در محل مناسب و تاریک اَنکوباتور در حرارت 22 تا 24 درجه سانتیگراد نگهداری می شود و پس از 2 هفته قارچ رشد نموده و اسپان آماده مصرف می گردد. از این بذر به عنوان ماده تلقیح برای کیسه ها و شیشه های دیگر نیز می توان استفاده نمود.

« اصول تهیه اسپان قارچ با استفاده از بذر غلات »

در این روش 10 کیلوگرم گندم را به مدت 15 دقیقه در 15 لیتر آب می جوشانند، شعله را خاموش نموده و اجازه می دهند تا دانه های گندم 15 دقیقه دیگر داخل آب جوشیده باقی بمانند به این ترتیب دانه گندم کاملاً نرم می شود. گندم ها را داخل یک صافی یا اَلک می ریزند تا آب اضافی از آن خارج شود، سپس آن را روی یک تکه پارچه یا کاغذ روزنامه پهن نموده تا خنک شود و آب موجود در سطح آنها تبخیر گردد، در این هنگام مقدار 120 گرم سولفات کلسیم ئیدراته و 30گرم کربنات کلسیم را به دانه ها اضافه نموده و خوب مخلوط می نمایند. سولفات کلسیم از بهم چسبیدن دانه ها جلوگیری می کند و کربنات کلسیم PH مناسب را فراهم می آورد.

دانه های آماده شده در شیشه های نیم متری یا کیسه های پلاستیکی می ریزند (در هر کیسه یا هر شیشه حدود 250 گرم گندم جوشیده) و سپس درپوش پنبه ای را گذاشته و آنرا در اتوکلاو در دمای 121 درجه سانتیگراد به مدت 2 ساعت استریل می نماییم سپس شیشه های حاوی دانه گندم را با کشت خالص قارچ مایه کوبی کرده و در محیط تاریک با حرارت 22 تا 24 درجه سانتیگراد به مدت 2 هفته نگهداری می نمایند تا مسلیوم قارچ سطح دانه ها را بپوشاند. برای این منظور از سایر دانه های غلات مانند جو، ارزن، سورگُم و ... نیز می توان استفاده نمود.

اصول تهیه اسپان قارچ با استفاده از پرلیت

 پرلیت ماده ای است که در 1000 درجه سانتیگراد افزایش حجم پیدا می کند.

مواد لازم برای تهیه اسپان در این روش عبارتند از:

1- پرلیت به مقدار 1450 گرم، 2- سبوس گندم 1650 گرم، 3- سولفات کلسیم 200 گرم، 4- کربنات کلسیم 50 گرم، 5- آب به مقدار 665 میلی لیتر.

پس از مخلوط کردن این مواد آنها را داخل شیشه های نیم متری ریخته و استریل می نمایند. بقیه مراحل مشابه روش تهیه اسپان با بذر غلات می باشد. اسپان تهیه شده با این روش به نسبت ارزان بوده و به مدت زمان طولانی تری قابل نگهداری می باشد.